Tajemnice grodów, dworów i zamków – wykład i wystawa w Bursie Gimnazjalnej
Tajemnice grodów, dworów i zamków – wykład i wystawa w Bursie Gimnazjalnej
W nowotarskiej Bursie Gimnazjalnej odbyło kolejne spotkanie miłośników historii, kultury i tradycji w ramach comiesięcznego cyklu otwartych wykładów poświęconych dziejom miasta i regionu. Z odczytem wystąpił dr Krzysztof Moskal z Tarnowa, który przybliżył uczestnikom dzieje zamków, dworów i klasztorów warownych w dolinie rzek Dunajec i Poprad. Obie należą do najbardziej malowniczych na terenie Polski i Słowacji, a niektóre ich odcinki zaliczane są do atrakcji turystycznych na skalę europejską. Przecinają one liczne pasma górskie, stanowiąc wraz ze swoimi dolinami naturalne drogi łączące kraje po obu stronach Karpat. Dzieje osadnictwa w dolinach Dunajca i Popradu liczą już wiele tysięcy lat, a miejscowości położone nad tymi rzekami często mają dużo starszą historię, niż wskazuje na to data ich lokacji lub pierwsza wzmianka w źródłach pisanych.
Umiejętność budowania umocnień towarzyszy rozwojowi ludzkości od tysiącleci. Zastąpienie budowlą, czyli tworem myśli ludzkiej, tego, co w dziedzinie zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa zapewniała natura, było milowym krokiem cywilizacji. Począwszy od rowu i plecionego płotu, przez wały ziemne, mury, baszty, basteje, do bastionów obronne budowle powstawały także nad Dunajcem i Popradem. Najstarszym przedstawionym na wystawie obiektem jest obronna osada w Maszkowicach sprzed prawie dwóch i pół tysiąca lat. Wczesne średniowiecze w okresie plemiennym to epoka wielkich grodów, z których część była zamieszkała, a część pełniła funkcje refugialne. Poza grodem w Naszacowicach upadły one po wejściu ziem nad Dunajcem i Popradem do państwa piastowskiego. Zastąpiły je mniejszych rozmiarów grody kasztelańskie w Podegrodziu i Wojniczu. W drugiej połowie XIII wieku zarówno po stronie polskiej, jak i węgierskiej zaczęły powstawać zamki murowane. Często spotykanym ich elementem była cylindryczna wieża główna. Z czasem mniej poświęcano uwagi obronności, a więcej wygodzie mieszkańców i modzie architektonicznej. Umocnienia budowano także wokół niektórych miast (Nowy Sącz, Tarnów) i klasztorów. Pod koniec XVI wieku ukształtował się charakterystyczny dla tych terenów po obu stronach granicy model dworu kasztelowego zwieńczonego attyką.
Uczestnicy spotkania mieli także możliwość nabycia publikacji dr Krzysztofa Moskala pt. Grody i zamki nad Dunajcem i Popradem, która ukazała się nakładem wydawnictwa Koliber z Nowego Sącza i uzyskać dedykację samego autora. Wspomniane wydawnictwo można nabyć w siedzibie PTH lub w jednej z nowotarskich księgarni.
Wykładowi towarzyszyła wystawa historyczna przygotowana wspólnie przez Krzysztofa Moskala i Roberta Kowalskiego. Na dziesięciu tablicach zaprezentowano najważniejsze obiekty historyczne: grody, dwory, klasztory i zamki zlokalizowane zarówno po polskiej jak i słowackiej stronie. Ekspozycja została wzbogacona dwoma makietami zamków w Czorsztynie i Niedzicy, wykonanymi przez Zbigniewa Urbańskiego z Krościenka nad Dunajcem. Wystawa znajduje się w przyziemiu Bursy Gimnazjalnej i jest dostępna dla zwiedzających codziennie od godz. 9.00-16.00 po wcześniejszym umówieniu się telefonicznie pod nr 502 418 742 lub mailowo: pth.nt@poczta.fm. Projekt cyklu dofinansowany jest przez Urząd Miasta Nowego Targu.
