Pamięć o Legionistach przywracana słowem, muzyką i pieśnią
Listopad to wyjątkowy miesiąc w roku, miesiąc pamięć narodowej, wspomnień o poległych i zmarłych bohaterach walczący o wolną, suwerenna Polskę. Jest to okazja, aby spotkać się w szerszym gronie i przypomnieć o wszystkich tych, o których społeczna pamięć jest bardzo nikła lub wręcz nie istnieje. W środowy wieczór nowotarski ratusz stał się miejscem, gdzie wspomnienia o zmarłych legionistach ożyły i wybrzmiały mocnym echem, nie tylko w przypominanych krótkich biogramach, ale przede wszystkim w patriotycznych pieśniach.
Pretekstem do międzypokoleniowego spotkania była Wieczornica Pamięci o żołnierzach Legionów Polskich, którzy spoczywają w nowotarskiej kwaterze wojennej. Wspólna inicjatywa Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego oraz Studia Piosenki Septyma działającego przy Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu sprawiła, że na nowo odżyły wspomnienia o wydarzeniach sprzed 100 lat. Historia powstania austro-węgierskiej kwatery wojennej, dzieje szpitala Czerwonego Krzyża zlokalizowanego w miejscowej bursie i gimnazjum, utworzenie kwatery żołnierzy Legionów Polskich oraz życiorysy przywoływane na podstawie dokumentów odnalezionych w przepastnych archiwach, przeplatały się z najpiękniejszymi polskimi pieśniami patriotycznymi, wykonywanymi przez nowotarską i podhalańską młodzieży pod kierunkiem Pani Doroty Krety. W sali reprezentacyjnej ratusza wystąpili: Edyta Limanówka, Aniela Wiesiołek, Antoni Kuros, Aleksandra Ostatek, Aleksandra Łacek, Anna Dzielska, Katarzyna Wojtyczka, Martyna Plewa, Julia Kwak, Gabriela Sroka, Anna Żółtek, Karolinka Tworek, Wiktoria Żółty, Sylwia Hudoba, Oliwia Żółtek, Jakub Duda, Wiktoria Żółty, Beata Sutor, Krzysztof Orzechowski,
Podczas wieczornego spotkania Kierownik Muzeum Podhalańskiego Robert Kowalski przypomniał dzieje Kwatery Żołnierzy Legionów Polskich zlokalizowanej na nowotarskiej nekropoli. Mało kto wie, iż początek prac badawczych nad jej dziejami oraz inwentaryzację pochowanych tam żołnierzy rozpoczął w 1996 roku sam prelegent, wówczas student historii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Swoje badania kontynuował przez kilka kolejnych lat. W ich wyniku zrekonstruował okoliczności powstania kwatery oraz stwierdził i zweryfikował błędnie opisane tabliczki z imionami i nazwiskami spoczywających w niej legionistów. Efekty swoich badań przedstawił na ogólnopolskiej konferencji naukowej w 2004 roku oraz opublikował w materiałach będących plonem tejże sesji. W kolejnych latach prace był kontynuowane a ich kulminacją był realizowany przez Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego, Program edukacyjno-naukowy pn. „Zaginiony Legion Piłsudskiego. Kwatera wojenna z lat 1914-1923 w Nowym Targu”, finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wówczas, na podstawie żmudnych kwerend archiwalnych, ustalił nazwiska i imiona oraz opracował krótkie biogramy żołnierzy, którzy dotychczas oznaczeni byli jako „Nieznany”. W listopadzie 2018 roku uczestniczący w projekcie uczniowie i harcerze uroczyście, w podniosłej atmosferze, wymienili błędne tabliczki na nowe z nazwiskami i imionami legionistów Józefa Piłsudskiego, symbolicznie przywracając ich społecznej pamięci. Dziś znana jest już pełna lista, choć jak stwierdził prelegent, nadal tajemnicze pozostają losy dwóch z nich jakkolwiek znane są ich imiona i nazwiska, a mianowicie: Adamski Daniel i Piotr Malina. W Kwaterze spoczywa łącznie 26 legionistów zmarłych w okresie I wojny światowej, w 20-leciu międzywojennym oraz w czasach PRL. Są to: ADAMSKI Dawid, BRZOZOWSKI Feliks, CHUDOBA Jan, FREYNO Wacław, GIEŁCZYŃSKI Stanisław, HIRSCHLER Mieczysław, IWAN Jan, JAWORSKI Piotr, KUDŁA Stanisław, MALINA Piotr, MATUSZ Bolesław, MRUGAŁA Andrzej, OSTROWSKI Daniel, ORKISZ Piotr, OSMULSKI Mieczysław, OTTAWA MARIAN, POL MARIAN, PONIKIEWSKI Feliks, PUDŁO Jan, SEWERY Jan, SZUBIŃSKI Bronisław, SZYPOSZYŃSKI Izydor, TREMBLA Tadeusz, UFEL Franciszek, ZAJĄCZKOWSKI Czesław, ZöRNER Ignacy Juliusz.
Tekst i fot.: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Targu
