ECHA PO RAJDZIE
17 czerwca 2024 roku odbyło się kolejne wydarzenie historyczno- edukacyjne, podczas którego uczczono bohaterskich konspiratorów z czasu II Wojny Światowej, działających na odcinku Raba Wyżna-Jabłonka. Sieć tras umożliwiała żołnierzom wojny obronnej w 1939 roku, pragnącym zasilić Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie przedostanie się z okupowanej Polski przez Republikę Słowacką na Zachód. Od czerwca 1940 do lipca 1944 przez Orawkę i Jabłonkę prowadził wojskowy szlak łącznościowy kryptonim „Szkoła”, a od lata do jesieni 1942 roku także szlak łączności cywilnej Placówki „W”. Kurierzy przenosili z Warszawy do Budapesztu rozkazy, tajne dokumenty, pieniądze i prasę podziemną, umożliwiając współpracę między działaczami w okupowanym kraju i na emigracji.
Śladami emisariuszy, pomiędzy dwoma przystankami historii - punktami konspiracyjnymi, przeszła młodzież z opiekunami, biorąc udział Rajdzie ,,Ludzie Nadziei Kurierska Gra Terenowa Trasami Kuriera i Emisariusza Wacława Felczaka" . Rajd rozpoczął się w Orawce przy willi Sabina, należącej dawniej do rodziny Obyrtaczów, a zakończył przy domu rodziny Smutków w Jabłonce. Sabina i Jan Obyrtaczowie dawali w swoim domu schronienie konspiratorom, a ich córki Anna i Danuta przenosiły pocztę. Podobnie było w Jabłonce, Anna i Wendelin Smutkowie przyjmowali pod swój dach potrzebujących, a synowie Alojzy i Józef, przeprowadzali wysłanników lub sami przenosili tajne dokumenty z Raby Wyżnej do Jabłonki, dalej przez Republikę Słowacką, której byli obywatelami. Podobne punkty konspiracyjne po stronie orawskiej znajdowały się w Jabłonce w domu Karoliny i Wendelina Dziubków rodziców Augustyna, Joanny Paśś, matki Erwina oraz rodziców Antoniego Grelaka, a w Podwilku w domu Marii i Władysława Nędzów. Takiej pomocy udzielał także w swoim mieszkaniu w Bratysławie, pochodzący z Jabłonki Antoni Jabłoński. Więcej o szlaku kurierskim „Szkoła” można się dowiedzieć z wydawnictwa okolicznościowego pt. „Orawsko – rabiański szlak kurierski. Ludzie i miejsca” opracowanego przez Lucynę Borczuch, edukatorkę dziedzictwa.
W rajdzie wzięła udział młodzież z opiekunami ze szkół podstawowych ze Spytkowic: nr 1 im. por. Tadeusza Stefaniszyna, nr 2 im. 12 Pułku Piechoty, nr 3 im. Świętego Jana Pawła II,
Raby Wyżnej, im. Świętej Królowej Jadwigi, Harkabuza, im. Marii Konopnickiej, Podsarnia, im. Marii i Lecha Kaczyńskich, Podwilka, nr 1, im. Świętej Królowej Jadwigi, Orawki, im. Ks. Jana Sczechowicza i Jabłonki, nr 1, im. Adama Mickiewicza. Szkoły średnie reprezentowały klasy policyjne i wojskowe Prywatnej Szkoły Średniej im prof. Jana Venuleta w Nowym Targu, I Liceum Ogólnokształcące im. Eugeniusza Romera w Rabce oraz Reformatus Gimnazium z Budapesztu.
Organizatorzy serdecznie dziękują dyrekcjom i nauczycielom za obecność i zaangażowanie. Drugim punktem programu było poświęcenie i odsłonięcie tablicy pamięci o konspiratorach.
Ksiądz Wojciech Mozdyniewicz, proboszcz parafii Orawka odmówił modlitwę i dokonał poświęcenia a zaproszeni goście przecięli wstęgę i odsłonili pamiątkową tablicę, po czym delegacje złożyły kwiaty.
W uroczystości udział wzięli: Konsul Generalny Węgier w Krakowie Tibor Gerencser, Poseł Edward Siarka, Starosta Nowotarski Tomasz Hamerski, Radni Powiatowi: Zbigniew Spytkowski i Stanisław Kiersztyn, samorządowcy: z gminy Jabłonka Wójt Stanisław Kasprzak, Z-ca Wójta Monika Mastela oraz Radny Robert Kasprzak, z gminy Spytkowice: Wójt Bartosz Leksander i Sekretarz Tomasz Sutor a także zastępca dyrektora Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie dr Michał Wenklar, pracownicy Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem Rafał Jabłoński-Zelek i Leszek Dall i Muzeum Armii Krajowej w Krakowie - Marek Bit, Karol Kordas, Paweł Stachnik. Na uroczystości obecni byli wzruszeni członkowie rodzin Obyrtaczów, Smutków, Jakubców i Rapaczów, dziękujący
organizatorom za przywracanie pamięci o trudnych czasach. Program uświetnili członkowie Podhalańskiej Grupy Rekonstrukcji Historycznej ,,Błyskawica’’ .im. maj .Józefa Kurasia Ognia.
To trzecia taka Tablica Pamięci mówiąca o bohaterach konspiracyjnego odcinka szlaku kurierskiego Raba Wyżna – Jabłonka, projektodawcą i w dużej mierze wykonawcą jest Pan Jan Dudor.
Po raz trzeci odbył się rajd dla młodzieży organizowany przez Marię Fróg, prezesa Stowarzyszenia Historii Spytkowic niestrudzonego propagatora historii regionalnej.
Projekt Radu pn. Rajd „Ludzie Nadziei – Kurierska Gra Terenowa Trasami Kuriera i Emisariusza Wacława Felczaka wydarzenie - dofinansował Instytut Współpracy Polsko - Węgierskiej.
Projekt- Historia zapisana w kamieniu - Budowa obelisku z Tablicą Pamięci poświęconą Kurierom Szlaku Kurierskiego „Szkoła” dofinansował Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Projekt Przez Zieloną Granicę - Rajd śladami Kurierów i Emisariuszy Szlaku Kurierskiego „Szkoła” współfinansowane był przez Ambasadę Węgier w Warszawie, Konsulat Generalny Węgier w Krakowie, Węgiersko-Polski Program Pozarządowy oraz Instytut Liszta - Węgierskie Centrum Kultury w Warszawie.
Wszystkie trzy projekty odrębne projekty znalazły swój finał pod Tablicą Pamięci w Jabłonce.
