Podhale
Stolicą regionu jest NOWY TARG, leżący w sercu rozległej Kotliny Orawsko - Nowotarskiej, w widłach Białego i Czarnego Dunajca. Miasto ponad 670 letnie, centrum handlu (słynne jarmarki czwartkowe) i hokeja (drużyna Podhala) a w ostatnich latach również ośrodek akademicki skupiający młodzież w Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej.
Nowy Targ pod nazwa Długie Pole istniał już w XIII w. Lokowane przez Kazimierza Wielkiego w 1346 roku miasto było siedzibą starostów i ważnym ośrodkiem administracyjno - handlowym. W XIX w. pod zaborem austriackim, zawitali do Nowego Targu pierwsi turyści zmierzający w stronę Tatr. W czasie okupacji aktywnie działał tu ruch oporu.
Miasto ma doskonałe położenie turystyczne, jest znakomitą bazą wypadową w Gorce, Tatry, Pieniny, na Babią Górę czy Jezioro Czorsztyńskie. To z Nowego Targu zaczynają swoje wycieczki rowerowe po całym Podhalu. Nowy Targ to także idealne miejsce żeby rozpocząć swoją przygodę ze sportami lotniczymi. To tutaj działa jedyny na Podhalu aeroklub szkolący skoczków spadochronowych oraz pilotów szybowców. Niezapomniane wrażenia dostarczają loty turystyczne odbywające się nad terenem całego Podhala.
Miasto Nowy Targ posiada także ciekawe zabytki.
KOŚCIÓŁEK ŚW. ANNY,
Położony jest na wzgórzu, w części północnej miasta – obecnie w obrębie cmentarza komunalnego. Pierwsze wzmianki sięgają roku 1219. Według legendy ufundował go wędrowiec cudem ocalały z rąk zbójców. Zbudowany z drewna modrzewiowego, kryty gontem, ma zachowany wygląd gotyckiego góralskiego kościółka. We wnętrzu można zobaczyć XIX wieczną polichromię przedstawiającą legendę o założeniu świątyni, cenne obrazy z XV i XVI w. oraz barokowe ołtarze.
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY ŚW. KATARZYNY
W gotyckim prezbiterium widnieje data 1346, którą przyjmuje się za czas wzniesienia świątyni. Nawa murowana pochodzi z początku XVII w., zaś wystrój wnętrza głównie barokowy, większość sprzętów z XVIII w. Na parapecie chóru widnieją dwustuletnie malowidła, obrazujące „stan duszy uciśnionej”. Kościół otoczony jest starym murem, nad którym góruje XVIII w. dwukondygnacyjna dzwonnica z gontowym hełmem. Poniżej kościoła piękny ogród różany ze źródełkiem.
RYNEK I RATUSZ
Ratusz- pierwotnie drewniany, w XIX w. wzniesiono budynek w obecnym kształcie. Dziś mieści w sobie Muzeum Podhalańskie z ekspozycją dotyczącą historii Podhala oraz kultury i sztuki górali. Na tzw. "Małym Rynku" przy Placu Słowackiego znajduje się pomnik jednego z najsławniejszych Podhalan - pisarza Władysława Orkana, odsłonięty w 1934 r., zrekonstruowany po wojnie.
Kierując się na południe od Nowego Targu, odwiedzamy gminę SZAFLARY. Jednym z największych atutów turystycznych gminy są unikalne widoki rozciągające się w stronę Tatr i Gorców. Atrakcją są także tutejsze zabytki: ruiny średniowiecznego grodziska, zabytkowa „Chałupa Anny Doruli” z malowidłem ściennym, zabytkowy kościół i teren zespołu podworskiego. Na uwagę zasługuje także żelazny krzyż na wzgórzu Ranisberg, postawiony na pamiątkę 500 - lecia bitwy pod Grunwaldem. Dużą atrkacją tej miejscowości są baseny termalne z licznymi atrakcjami dla dzieci oraz ofertą SPA.
Kierując się na zachód od Nowego Targu poprzez unikatowe rozległe torfowiska wysokie typu alpejskiego, zwane puściznami oraz Działy Orawskie - płaskowyż uformowany kilka milionów lat temu docieramy do Gminy Czarny Dunajec.
CZARNY DUNAJEC; warto obejrzeć tutaj murowany kościół Przenajświętszej Trójcy z XVIIIw. oraz dworek murowany z I poł. XIXw.
CHOCHOŁÓW; znajduje się tu najciekawszy przykład architektury regionalnej - cenny zespół urbanistyczny złożony ze zwartego kompleksu XVIII/XIX-wiecznych chałup góralskich, Muzeum Powstania Chochołowskiego znajdujące się w najstarszej chałupie z 1798r., kapliczka św. Jana Nepomucena, stojąca przy wjeździe do Chochołowa, murowany kościół św. Jacka z 1866r. z freskami obrazującymi Powstanie Chochołowskie. W tej miejscowości znajduje się największy kompleks basenów termalnych na Podhalu.
PIEKIELNIK; kościół św. Jakuba z 1878r.
PODSZKLE; murowany kościół św. Rozalii z końca XVIIIw.
CICHE; drewniane i murowane XIX wieczne przydrożne kapliczki rozsiane po całym Cichem.
Kierując się na północ od Nowego Targu odwiedzamy jedną z najstarszych podhalańskich wsi LUDŹMIERZ. Od czasu ufundowania w r.1234 nieistniejącego już klasztoru cystersów, wieś ta jest religijnym centrum Podhala. To w tutejszej Bazylice Mniejszej znajduje się czczona od ok.1400r. figurka uśmiechniętej Matki Boskiej Ludźmierskiej zwanej także Gaździną Podhala. Tradycyjnie 15 sierpnia każdego roku odbywają się tu odpusty ściągające mieszkańców całego Podhala, najczęściej w strojach regionalnych. W 1865 r. urodził się tutaj znakomity piewca Podhala- Kazimierz Przerwa- Tetmajer. Niedaleko centrum dla uczczenia setnej rocznicy urodzin poety umocowano w głazie granitu pamiątkową tablicę.
Kierując się na wschód od Nowego Targu drogą 969 odwiedzamy wieś ŁOPUSZNA.
Warto w tej miejscowości zobaczyć zespół DWORSKI RODZINY TETMAJERÓW z ok.1784r. Budynek jest klasycznym przykładem tzw. dworu polskiego z pięknym gontowym, mansardowym dachem. Obecnie znajduje się tu oddział Muzeum Tatrzańskiego. W latach 1832 oraz 1872 gościł tu, uczestnik ataku na Belweder w czasie powstania listopadowego, odkrywca Podhala i Tatr poeta romantyczny Seweryn Goszczyński.
DREWNIANY KOŚCIÓŁEK ŚW. TRÓJCY z końca XV w. Wnętrze zdobi geometryczna polichromia patronowa, w głównym ołtarzu znajduje się tryptyk z ok. 1450r.- wybitne dzieło szkoły sądecko- spiskiej.
Na pobliskim cmentarzu pochowany jest znany filozof, gawędziarz, autor „Filozofii po góralsku” ks. prof. Józef Tischner (1931-2000). Wieś stanowi znakomitą bazę wypadową w Gorce.
Podążając dalej trasą na wschód, w lewo od głównej drogi, w głębi wsi HARKLOWA, znajduje się kolejny drewniany zabytek umieszczony na Szlaku Gotyckim. Jest to zbudowany na przełomie XV/ XVI w a przebudowany w II. poł. XIX w. KOŚCIÓŁEK P.W. NARODZENIA NMP.
DĘBNO PODHALAŃSKIE, stara wieś, leżąca w widłach Białki i Dunajca z arcydziełem architektury drewnianej, zaliczanym do światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Jest to MODRZEWIOWY KOŚCIÓŁEK P.W. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA datowany na rok 1500. Najsłynniejsze jest jego wnętrze, a przede wszystkim wspaniała gotycko - renesansowa polichromia wykonana na początku XVI w. na ścianach i stropie prezbiterium oraz nawy. W ołtarzu głównym późnogotycki tryptyk malowany na desce (XV/XVI w.). Najstarszy element- Krucyfiks na belce tęczy (XIVw.) Niezwykłe są cymbałki, których grubsze płytki wydają dźwięki wyższe. Stąd też pochodzi – znajdujący się obecnie na Wawelu-najstarszy w Polsce obraz na desce lipowej z ok. 1330 r.
Okrążając od południowego - zachodu pasmo Gorców docieramy do OCHOTNICY, długiej na blisko 20 km. wsi, położonej w dolinie sięgającej Kiczory koło Turbacza. Wieś lokowana na tzw. prawie wołoskim, podczas II wojny światowej była ośrodkiem gorczańskiej partyzantki, a w październiku 1944 r. rozegrała się tutaj regularna bitwa z Niemcami, którzy w grudniu spalili w odwecie kilka osiedli Ochotnicy Dolnej, mordując kilkudziesięciu mieszkańców wsi. Na pamiątkę tamtej „Krwawej Wigilii”, niedaleko kościoła wystawiono pomnik tragicznych wydarzeń.
KOŚCIÓŁ W OCHOTNICY DOLNEJ; pochodzi z 1816 r., wewnątrz cenne wyposażenie przeniesione ze starszej świątyni (XVII wieczny ołtarz, obrazy i rzeźby),
DREWNIANY KOŚCIÓŁEK W OCHOTNICY GÓRNEJ; XIX-wieczne dzieło miejscowego cieśli.
GRYWAŁD
DREWNIANY KOŚCIÓŁEK ŚW. MARCINA.
Przepiękny gotycki kościółek, kryty gontem, z wieżą o kwadratowym przekroju i ostrosłupowym hełmem, powstał na przełomie XV i XVI w. wewnątrz zachowane fragmenty polichromii z 1618 r., będące dziełem ludowego artysty, w głównym ołtarzu tryptyk gotycki z pocz. XVI w.
