Spisz
Bogata i zróżnicowana jest kultura góralska, którą kształtowała burzliwa przeszłość, odmienna na Orawie i Spiszu niż na Podhalu. Orawa i Spisz znajdowały się, bowiem przez wieki w granicach Węgier a także Austrii i Słowacji.
FRYDMAN, duża wieś założona na przełomie XIII i XIV w., zasiedlona pierwotnie przez osadników polskich, dzieliła burzliwe losy północnego Spiszu, przechodząc z rąk do rąk kolejnych węgierskich właścicieli dóbr niedzickich. We Frydmanie zachowały się 3 wspaniałe zabytki:
KOŚCIÓŁ ŚW. STANISŁAWA BISKUPA; XIII/XIV (najstarszy na Podtatrzu), murowany, a w nim m.in.: okno romańskie (XIII/XIV), sklepienie krzyżowo-żebrowe (XIII/XIV), unikatowa w skali kraju renesansowa attyka (XVI/XVII) w formie jaskółczego ogona, scena „Zabójstwo św. Stanisława” w ołtarzu głównym (XVIII) i ośmiokątna kaplica Matki Boskiej Karmelitańskiej (XVIII) urządzona w stylu tzw. „chłopskiego rokoko”,
FRYDMAŃSKIE PIWNICE– dwukondygnacyjne, trzy podziemne korytarze (o łącznej długości 600 m), w których do 1905 roku przechowywane było wino. Wybudowane jako skład wina węgierskiego przed dalszą dystrybucją na Polskę.
KASZTEL- z XVI w. z narożnymi wieżyczkami i renesansowym wykuszem. Niegdyś zdobiony renesansową attyką, rozebraną w 1910 r.
FALSZTYN, mała wioska spiska na trasie do Niedzicy; ciekawostką jest, że tu najdłużej w Polsce, bo aż do 1931 utrzymywała się pańszczyzna. Na wzgórzu cmentarzyk szlachecki tutejszych dziedziców Jugendfeldów.
NIEDZICA
ZAMEK DUNAJEC (ok. 1320) – Jeden z najładniejszych i najbardziej malowniczo położonych zamków w Polsce. Siedziba kolejnych węgierskich właścicieli tej części Spiszu. W jego części funkcjonuje Muzealny Zespół Zamkowy. Do zwiedzenia Izba Gotycka w zamku górnym (XIV - XV), zamek średni (XV-XVI), zamek dolny (XV - XVII), spichlerz (ok.1790) i cmentarz szlachecki rodziny Salamonów.
KOŚCIÓŁ ŚW. BARTŁOMIEJA (ok. 1320) – murowany, a w nim m.in.: polichromia gotycka z ok. 1410, tryptyk św. Bartłomieja (1452), organy (ok.1660), obraz „Męczeństwo św. Bartłomieja” (1770);
KAPLICE: ŚW. MICHAŁA I ŚW. ROZALII (XVII) postawione na obu brzegach Niedziczanki, na miejscu pochówku poległych w bitwie z 1535 (wewnętrzne walki o tron węgierski).
NOWA BIAŁA, wieś położona na lewym brzegu Białki (jako jedyna spiska po tej stronie rzeki), zachowane rzędy stodół na obrzeżu wsi, charakterystyczne dla spiskiego budownictwa.
KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY (1725-48), murowany, a w nim m.in.: rokokowy ołtarz główny z figurami św. Barbary i św. Apolonii oraz monstrancja (1766).
TRYBSZ
KOŚCIÓŁ ŚW. ELŻBIETY WĘGIERSKIEJ (1567) – drewniany, a w nim m.in.: polichromia: m.in. najstarsza panorama Tatr, zamki w Czorsztynie i Niedzicy oraz most na Dunajcu (1647), fragmenty tryptyku „Chrystus Boleściwy i św. Elżbieta” (XVI ) oraz gotyckie: kielich i monstrancja (XV);
KACWIN, w zwartej zabudowie dużo tu jeszcze starych domostw i unikatowych spiskich spichlerzy zwanych „sypańcami”. Warto zobaczyć:
KOŚCIÓŁ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH (ok. 1320), murowany, a w nim: herb Berzewiczych na gotyckim sklepieniu prezbiterium (ok. 1320), rzeźba „Chrystus Ukrzyżowany i obraz „Adoracja Trójcy Świętej” w ołtarzu głównym (1650-80), monstrancja z Augsburga (1691) i obraz „Pieta” (rokoko) – lewy ołtarz boczny (1773);
MŁYN - TARTAK WODNY; z końca XVIII w.
KREMPACHY
KOŚCIÓŁ ŚW. MARCINA (ok. 1525), murowany, a w nim: gotycki tryptyk świętych królów węgierskich (Stefan, Emeryk, Władysław) z 1516, gotycka monstrancja (1528), renesansowa attyka (XVI) i obraz św. Marcina w ołtarzu głównym (ok.1750);
KOŚCIÓŁ CMENTARNY ŚW. WALENTEGO (1761) z rokokowym ołtarzem głównym oraz gotyckim tryptykiem (1516), którego fragmenty rozwieszono później po ścianach kościoła.
ŁAPSZANKA
KAPLICZKA datowana na rok 1928 na Przełęczy nad Łapszanką. Głos jej dzwonu ma ostrzegać przed nadciągającą burzą. Z przełęczy rozciąga się niezapomniany i oryginalny widok na Tatry.
ŁAPSZE NIŻNE
KOŚCIÓŁ ŚW. KWIRYNA (ok. 1310), murowany, a w nim: feretron z figurą św. Mikołaja (ok.1510), obraz św. Augustyna (1574), „Wniebowzięcie Matki Boskiej” na polichromii stropu (1714), obraz św. Kwiryna w ołtarzu głównym (1763) oraz podwójny krzyż bożogrobców na wieży nad zakrystią (1771);
ŁAPSZE WYŻNE
KOŚCIÓŁ ŚW. ŚW. PIOTRA I PAWŁA (1760) – murowany, a w nim m.in.: gotyckie - monstrancja i puszka (XV/XVI), rokokowy wystrój ołtarza głównego (1760-70), płaskorzeźba „Matka Boska Niepokalanie Poczęta" (1770);
